Қандай смартфондар қауіпті?

Сіздің қолыңыздағы смартфонда жүріп-тұрған мекенжайыңыз, хабарласқан қоңыраулар, хабарламалар, фото-видеолар, қолданатын қосымшалар туралы барлық деректер жиналады. Оны компаниялар коммерциялық, маркетингтік мақсатта пайдаланады. Ал кейде мемлекет мүддесі үшін, барлау мақсатына қолдануы мүмкін. Назарларыңызға дәл сондай қауіп бар деген бірнеше смартфон маркасын ұсынамыз. 

Huawei 

Қытайдағы ең ірі телекоммуникациялық компания, смартфон шығарудан әлемдегі топ үштікке кіретін техноалпауыт. Бағасы арзан, қолжетімді гаджет ретінде танылған. Бірақ бұл смартфонда Android және IOS операциялық жүйелері жұмыс істемейді. Себебі батыс компаниялары  Huawei Қытай билігі үшін кибертыңшылықпен айналысады деп күдіктенеді.

Мұндай күдік 2010 жылдардан басталды.  2018 жылы АҚШ-тың ең ірі ритейл жүйесі Best Buy қытайлықтармен жұмыс істеуді тоқтатты. Бірнеше аптадан кейін Пентагон әскерилеріне Huawei және ZTE смартфондарын сатып алуға тыйым салды. Ал бір жылдан соң АҚШ Конгрессі Google компаниясына Huawei-мен жұмыс істемеуге «кеңес берді».  Қытайлық алпауыт «кибер тыңшылық жасап, гаджетке орнатылған арнайы бағдарламамен деректер жинап, оны Бейжіңге жібереді» деген күдікке ілінді.  2019 жылы Google толығымен Huawei-мен жұмысты тоқтатты. Қытайлық алпауыт HarmonyOS атты жеке операциялық жүйесін дайындады. 

АҚШ пен Еуропаның қаһарына ұшыраған тағы бір технокомпания – қытайлық ZTE. 1985 жылы негізі қаланған кәсіпорын Huawei-ден кейінгі ірі телекоммуникациялық компания деп саналады. 2023 жылы Еурокомиссия аталған екі компанияның технологиялық құрылғыларын алудан бас тартты. 

Xiaomi

2021 жылы Литваның Қорғаныс министрлігі Xiaomi-дың Mi 10T смартфондарына қатысты тексеріс жасап, қорытындысын жариялады. Reuters жазуынша, министрлік құжатында гаджеттің ішкі бағдарламалық жасақтамасынан цензура жасау мен бақылауға арналған құралдар табылғаны айтылған. 

Қарапайым түсіндірер болсақ, Xiaomi-дың Mi 10T смартфондарында 400-ден астам сөз бен сөз тіркесіне реакция беретін цензура модулі анықталды. Longing Taiwan Independence (Тайвань тәуелсіздігін аңсау), Voice of America (Америка дауысы), Free Tibet (Тәуелсіз Тибет) тәрізді саяси астары бар төрт жүз сөзге  Xiaomi цензура жасап отырған. Бұл сөздер қалай жазылғаны маңызды емес, иероглифпен бе, әлде латын әріптерімен бе, модуль екеуін де таниды.

Компания бұл айыптауларды жоққа шығарды, бірақ сарапшылар смартфон жүйесінде қолданушылардың әрекетін бақылау функциясы бар екенін растады.

Осы жағдайдан кейін  Xiaomi де «қауіпті смартфондар» қатарына жатқызылды. Ескерте кетейік, жоғарыда аталған компаниялар қытайлық техноалпауыттар. Және оларға қарсы тергеу-тексерулер Батыс пен Қытай арасындағы сауда соғыстарының аясында жүргізілді.

Apple

Тыңшылық жасады деген күдікке батыстың компаниялары да ілінген. 2021 жылы Калифорнияның федералды сотына Фумико Лопес бастаған бір топ азаматтар шағым түсірді. Олардың сөзінше, Iphone-дағы Siri атты дауыс көмекшісі гаджет иесінің және оның айналасындағы басқа адамдардың сөзін жазып алып отырған. Әңгіме арасында айтылған бренд атаулары кейін Apple Search пен Safari-дың таргет жарнамасынан шығып тұрған.  

Америкалықтар 2014-2024 жылдар аралығында Siri орнатылған құрылғылар жеке деректерін жинады деп шағымданды. Кейін Apple-дің өзі де автоматты түрде қосылып кететін «қауіпті функция» бар екенін ескертіп, қолмен өшіруге кеңес берді. 

СМАРТФОННАН ҚАЛАЙ «ҚОРҒАНУ» КЕРЕК?

Құрылғы қаншалықты қауіпсіз деп саналғанымен, олар да деректерді серверлерге жіберетінін ұмытпау керек. Сондықтан кез келген смартфонды сатып алмас бұрын төмендегі бірнеше ережені ескеріңіз: 

• Смартфон сатып алмас бұрын өндіруші туралы зерттеу жүргізіңіз.
• Қосымшаларға артық рұқсаттар бермеңіз (мысалы, фонарь қосымшасына контакт қажет емес). Қолданбайтын қосымшалар да дерек жинауы мүмкін.
• VPN пайдаланыңыз, бірақ сенімді қызметтерді ғана таңдаңыз.
• Google аккаунтымен толық синхрондаудан аулақ болыңыз, деректерді жергілікті сақтау – қауіпсіз.
• Орналасқан жерді (геолокацияны) үнемі қосып қоймаңыз. Қажет кезде ғана іске қосыңыз.Кей қосымшалар сіздің қозғалысыңызды бақылай алады.
• Wi-Fi және Bluetooth-ты қолданбағанда өшіріп қойыңыз. Ашық Wi-Fi желілеріне қосылмауға тырысыңыз – олар арқылы деректер ұрлануы мүмкін. Кейбір құрылғыларға Bluetooth арқылы да зиянды код жіберуге болады.
•  Смартфонды шифрлаңыз. Android пен iOS жүйелерінде деректерді шифрлау функциясы бар.Бұл жағдайда тіпті біреу телефоныңызды қолға түсірсе де, ішіндегі деректерді аша алмайды.
• Құпия сөздерді сақтау үшін арнайы менеджер қолданыңыз.LastPass, Bitwarden, 1Password сияқты қосымшалар — қауіпсіз әрі ыңғайлы. Парольдерді тікелей браузерде сақтамауға тырысыңыз.
• Қос факторлы аутентификация (2FA) қосыңыз.Әлеуметтік желілерге, почтаға, банк қосымшаларына кіргенде тек құпиясөзбен шектелмеңіз.Қосымша SMS немесе арнайы код сұратуды іске қосыңыз.

Смартфон – жай құрылғы емес, ол сіздің өміріңіз туралы ақпараттың негізгі кілті. Қандай смартфон таңдасаңыз да, деректеріңіздің кімге және қайда кетіп жатқанына мән беріңіз.